Ekonomist Dr. Tuğberk Çitilci ve Yatırım Psikolojisi

İşternet’in düzenlediği İstanbul Radisson Blu Hotel’in ev sahipliği yaptığı The Wolf of Cyrpto “kripto para yatırımcı zirvesi”, kripto para meraklıları ve yatırımcılarının yoğun ilgi gösterdiği uzman isimlere sahne verdi.

Her yönüyle kripto paraların ele alındığı zirveye; ekonomist Dr. Atilla Yeşilada kripto paraların geleceği hakkındaki görüşleriyle katılırken, profesyonel portföy yöneticisi Perihan Tantuğ katılımcıları piyasa döngüleri ve trendler hakkında bilgilendirdi.

Enerjik sunumuyla Saadet Büyük’ün moderatörlük yaptığı bu etkinlikte mikrofon alan bir diğer önemli isim ekonomist Dr. Tuğberk Çitilci ise dinleyicilere yatırım psikolojisinin inceliklerini aktararak oldukça mühim noktalara parmak bastı.

Çitilci’nin kripto para piyasalarındaki alım, satım işlemleri arkasında yatan bireysel psikolojik detayları ve kitle psikolojisini aktardığı konuşmasından işte bazı satır başlıkları:

• Piyasalarda Panik ve Coşku
• Yatırımcılarda Fiyat Algısı
• Yatırım Psikolojisinin Evreleri
• OMO ve FOMO
• Kripto Paraların Gelişimi

Tuğberk Çitilci Kimdir?

Ekonomist Dr. Tuğberk Çitilci, 2018 yılında başladığı öğretim görevliliği kariyerine halen İstanbul Nişantaşı Üniversitesi’nde ekonomi ve finans alanlarında ders vererek devam etmektedir.

Ayrıca GCM Yatırım şirketi bünyesinde altı yıldır “araştırma müdürü” görevini yürüterek akademik kariyerine paralel olarak özel sektörde deneyimli bir yönetici pozisyonundadır.

Ancak özel sektördeki kariyeri 2013 yılında başlayarak 2016 yılında ayrıldığı Sanko Yatırım Menkul Değerler bünyesinde başlamıştır. Marmara Üniversitesi Bankacılık dalında doktora tezini savunan Tuğberk Çitilci; mali analiz, finans piyasaları ve sermaye piyasaları alanlarında çalışmalar yürütmesinin yanısıra Beta Yayınevi bünyesinde kitapları yayınlanan bir yazardır aynı zamanda.

Kripto paralar gibi borsası olan çeşit yatırım metalarının alım satım süreçlerinde bireysel ve kitlesel psikolojik kriterlerin safhalarını belirleyen ve bunları tanımlayan Dr. Tuğberk Çitilci, davranışçı finans şemsiyesi altında sadece yatırımcılara değil finans öğrencilerinden bu alandaki akademisyenlere kadar kalabalık bir takipçi kitlesine de sahip.

2019 itibariyle üçüncü basımı yapılan Para & Psikoloji başlıklı kitabı para ile kurulan ilişkinin dinamiklerini inceliyor.

Para olgusu insan beynindeki kimyasal salgılar ve hormonları değiştirebilecek kadar güçlü bir metadır. En kompleks finansal piyasalardan en iptidai takas usüllerine kadar, piyasa arenasındaki kararlar ve davranışlar Dr. Tuğberk Çitilci çok satan kitabının ana teması olarak karşımıza çıkıyor.

Bu kitabın en önemli noktaları ise eklektik bir yapıda disiplinler arası çalışmalardan faydalanara piyasa uygulamalarına bilimsel bir perspektif geliştirmesinde yatmaktadır.

The Wolf of Cyrpto zirvesinde mikrofonu eline alan Tuğberk Çitilci katılımcılarla tecrübelerini paylaşırken adeta trade psikolojisine dair giriş mahiyetinde bir de ders vermiştir. Çitilci’nin soluksuz dinlenen konuşmasında dikkat çekici satır aralarından bazı başlıklar ise şöyledir.

Zirve Noktaları: Panik ve Coşku

Dr. Çitilci, zirvedeki konuşmasında, piyasa hareketlerindeki marjinal çıkış ve iniş döngüleri esnasında yatırımcıları küçük büyük farketmeksizin belirli duygusal ve zihinsel varsayımlarla hareket ettiğini savlar.

Zirve nötr bir mekân olarak boşlukta süzülürken piyasalarda korku mu oraya tırmanır yoksa coşku mu pek ön görülebilir olmamakla birlikte, iki duygudan birisi yaygın hale geldikten sonra hızlı aksiyon almanın önemine vurgu yapan Dr. Tuğberk Çitilci böyle dönemlerde yatırımcılara daha dikkatli ve soğukkanlı davranmalarını öneriyor.

FOMO ve OMO gibi kavramlarla süreğen görülen aşağı ya da yukarı yönlü eğilimleri açıklayan Çitilci katılımcılara aslında piyasanın psikolojik dinamiklerini takip etmeleri gerekliliğini de sık sık hatırlattı.

Piyasalarda Psikolojik Evreler

ABD liderliğindeki pozitif sosyal bilim akademileri içinde; psikolojide ortaya çıkan ve daha sonra siyaset bilimine nüfuz eden davranışcı ekolün finans ve ekonomi alanlarına da sıçraması çok zaman almamıştır.

Davranışcı finansın inceliklerine değinen Çitilci, piyasalarda yatırımcıların özellikle zarar pozisyonlarında geçirdikleri evreleri “yasın beş evresi” ile paralellik kurarak aktarırken bir yandan da bu evrelerdeki duygusal devinimlere objektif yaklaşmanın önemine değindi.

Bu noktada yasın evrelerini hatırlamak gerekirse şu şekilde sıralayabiliriz:

• İnkâr
• Öfke
• Pazarlık
• Depresyon
• Kabullenme

Bu evrelerin anlaşılmasının önemine işaret eden Tuğberk Çitilci, özellikle yüksek oynaklığa sahip kripto para piyasalarında, dördüncü evre olan depresyon aşamasının hatalı kararlar vermemize neden olabileceğini belirtiyor.

Bu noktada traderlar arasında depresyonun yaygın olduğuna değinen Çitilci’ye göre depresyon evresinde alım satım yaparken zararı kurtarmak için hızlı işlemler açmak, zararı kabullenerek yeni stratejiler belirlemekten daha maliyetli olabiliyor.

Çitilci bu noktada zarar ne kadar büyük olursa olsun elinizde yine de sermaye kalması gerekliliğine vurgu yaparak yatırımcıları bütün yumurtaları bir sepete koymamak konusunda da uyarıyor.

Satış İşlemlerinde Zihinsel Algı

Tuğberk Çitilci’nin zirve katılımcılarına aktardığı en ilginç noktalardan birisi de “satış” işlemindeki zihinsel algılar. Kar realize etmenin gerekliliğine dair bir ayrıntı olan bu durum birçok yatırımcıyı hem şaşırtan hem de anlaşıldıktan sonra faydalı biçimde kullanılabilen bir perspektif sunuyor.

Bir kripto parayı özellikle kar pozisyonundayken satmak, kar elde edilmesine rağmen eldeki bir metanın dışarıya verildiği hissini uyandırarak yatırımcılarda negatif his uyandırıyor diyen Dr. Tuğberk Çitilci, bir şeyi almak ve satmak fikirlerinin zihinsel kodlarına dair anektodlar ile yatırımcıları bir kez daha düşünmeye davet ediyor.